เวลาดูละครทีวี ดูจะเป็นธรรมเนียมว่า นางเอกต้องดื่มน้ำส้ม ถึงกับมีคนถามมาว่า “ทำไมนางเอกชอบดื่มน้ำส้ม” ซึ่งถ้าเราถามคนส่วนใหญ่ ก็จะตอบว่า เป็นเพราะน้ำส้มมีวิตามินซี ถึงแม้จะตอบไม่ได้ชัดเจนว่า ประโยชน์ของวิตามินซีคืออะไร แต่ก็มีความเชื่อกันว่าวิตามินซีนั้น มีส่วนช่วยให้ผิวพรรณงดงามขึ้น

การที่วิตามินซี หรือ กรดแอสคอร์บิค (ascorbic acid) ได้รับความนิยมอย่างมากในหมู่สุภาพสตรี ก็เป็นเพราะวิตามินซี  มีความสำคัญต่อการทำงานของเอนซัยม์ที่มีชื่อว่า prolyl hydroxylase ซึ่งมีหน้าที่ในการสร้างคอลลาเจน คอลลาเจนของผิวหนังเป็นสิ่งที่พึงปรารถนาอย่างยิ่ง สำหรับคนที่ไม่ต้องการมีใบหน้าที่หย่อนคล้อยก่อนวัย จะเห็นได้ว่า คนสูงอายุ จะมีปริมาณคอลลาเจนใต้ชั้นผิวที่ลดลง ส่งผลทำให้ใบหน้าหย่อนคล้อย มีถุงใต้ตา หรือคางเป็นรูปดอกจิก เพราะไม่สามารถคงความเต่งตึงของใบหน้าต้านแรงโน้มถ่วงเอาไว้ได้

ไม่เพียงแต่เท่านั้น คอลลาเจน ยังมีความสำคัญอย่างมากต่อความแข็งแรงของผนังหลอดเลือด และความแข็งแรงของกระดูก คงจะจำกันได้ว่า เราถูกสอนมาว่า การขาดวิตามินซี จะทำให้เกิดโรคเลือดออกตามไรฟัน ซึ่งก็เป็นเพราะ การขาดวิตามินซี ทำให้ผนังเส้นเลือดเปราะบางจากการขาดคอลลาเจน ส่งผลให้เกิดภาวะเลือดออกง่าย เช่น เลือดกำเดา หรือเลือดออกตามไรฟัน นั่นเอง นอกจากนั้น คอลลาเจนยังมีความสำคัญต่อโครงสร้างของกระดูก ถ้าใครเคยดูหนังเรื่อง  Unbreakable เกี่ยวกับคนซึ่งเป็นโรคกระดูกเปราะพันธุกรรม (osteogenesis imperfect)  ทำให้กระดูกมีการสร้างคอลลาเจนที่ผิดปกติ ส่งผลทำให้กระดูกเปราะและหักง่ายแต่กำเนิด

นอกจากนั้น วิตามินซี ยังเป็นสารต้านอนุมูลอิสระที่ดี ครีมบำรุงผิวนานาชนิด จึงนิยมผสมวิตามินซีเป็นส่วนประกอบ ซึ่งไม่เพียงแต่จะช่วยลดอนุมูลอิสระจากแสงแดด อันเป็นสาเหตุหลักของการเกิดริ้วรอยบนใบหน้า แต่วิตามินซียังมีบทบาทในการลดการสร้างสีผิว ที่เป็นสาเหตุของฝ้าและกระอีกด้วย

แต่ผู้เขียนคิดว่า บทบาทของวิตามินซี ในการเป็นสารต้านอนุมูลอิสระที่สำคัญที่สุดก็คือ การเป็นสารต้านอนุมูลอิสระภายในหลอดเลือด ทุกคนรู้ว่า โคเลสเตอรอลในเลือดที่สูง เป็นสาเหตุสำคัญของการเกิดโรคหลอดเลือดแข็งตัว ซึ่งการรักษาในปัจจุบัน จะมุ่งไปที่การใช้ยาเพื่อลดระดับโคเลสเตอรอลในเลือดเป็นส่วนใหญ่ แต่มีกี่คนที่เข้าใจว่า การที่โคเลสเตอรอลจะเกาะเส้นเลือด จะต้องเป็นโคเลสเตอรอลที่เจอกับอนุมูลอิสระที่เราเรียกว่า oxidized cholesterol ตัวอย่างเช่น คนที่สูบบุหรี่ จะมีอนุมูลอิสระในกระแสเลือดสูงมาก ทำให้โคเลสเตอรอลในเลือด ซึ่งแม้จะอยู่ระดับที่ปกติ ทำปฏิกิริยาเป็น oxidized cholesterol ส่งผลให้เส้นเลือดมีไขมันอุดตันเสื่อมสภาพ เป็นเหตุผลที่คนสูบบุหรี่จัด  จะมีโอกาสเกิดโรค เส้นเลือดหัวใจและเส้นเลือดสมองอุดตัน (atherosclerosis) หรือเส้นเลือดโป่งพอง (aneurysm) ได้มากกว่าคนทั่วไป ดังนั้น หากคนเหล่านี้ มีระดับของวิตามินซีที่สูงเพียงพอในกระแสเลือด อาจลดโอกาสที่ โคเลสเตอรอล จะไปเกาะเป็นตะกรันอยู่ในหลอดเลือดลงได้บ้าง

ประโยชน์ที่สำคัญอีกประการของวิตามินซีก็คือ การช่วยเสริมภูมิต้านของร่างกาย เรามักจะคิดว่า เวลาเป็นหวัด จะต้องทานยาจะได้หายเร็ว อันที่จริงแล้ว ยา เป็นการรักษาเพื่อบรรเทาอาการ แต่สิ่งที่จะช่วยให้เราหายเร็วขึ้น คือภูมิต้านทานที่แข็งแรง ดังนั้น เวลาที่ผู้เขียนไม่สบาย จะใช้วิธีนอนให้มาก ๆ และทานวิตามินซีเสริมด้วยเสมอ ส่วนการใช้ยานั้น จะใช้ต่อเมื่อมีอาการรุนแรง หรือหากอาการไม่ดีขึ้นหลังจาก  3 วัน ไปแล้ว และจากประสบการณ์จริง ๆ ของตนเองพบว่า ตั้งแต่หันมาทานวิตามินซีอยู่เป็นประจำ ผู้เขียนแทบจะไม่ค่อยป่วย แม้แต่เวลาที่ต้องเดินทาง หรืออดนอนก็ตาม ขอย้ำว่า ภูมิต้านทานที่อ่อนแอ ไม่ได้เป็นเพียงสาเหตุของโรคหวัด แต่ยังเป็นสาเหตุของโรคติดเชื้ออื่น ๆ และรวมถึงโรคมะเร็งอีกด้วย

สิ่งที่คนส่วนใหญ่ ไม่ทราบก็คือ วิตามินซี มีบทบาทในการกำจัดพิษโลหะหนัก เช่นตะกั่ว พิษตะกั่วนั้น หากสะสมในขนาดสูง จะทำให้เกิดโรคเส้นประสาทเสื่อม โรคเกาท์ และโรคโลหิตจางได้ แต่สำหรับคนไทยส่วนใหญ่ที่ผู้เขียนได้เจาะเลือดตรวจ ก็พบว่า มักจะมีระดับของตะกั่วอยู่บ้างไม่มากก็น้อย เราคงสรุปไม่ได้ว่า ตะกั่วที่สะสมอยู่ภายในร่างกายนี้ จะมีโทษต่อร่างกายอย่างไรในระยะยาว แต่ที่แน่ๆ ก็คือ คนเราไม่ควรมีตะกั่วในเลือด เพราะตะกั่วเป็นโลหะหนัก ที่ร่างกายไม่พึงปรารถนา ดังนั้น การรับประทานวิตามินซีอยู่เป็นประจำ ก็จะช่วยลดความเสี่ยงของการมีพิษตะกั่วสะสมลงได้บ้าง

เมื่ออ่านมาถึงตรงนี้ ทุกคนคงอยากจะทานวิตามินซีเสริม เพราะไม่เพียงแต่จะช่วยสร้างคอลลาเจนให้กับผิวพรรณ แต่ยังมีฤทธิ์เป็นสารต้านอนุมูลอิสระ ช่วยป้องกันการเกาะของโคเลสเตอรอลที่ผนังหลอดเลือด ช่วยเพิ่มภูมิต้านทาน และกำจัดสารพิษ เรียกได้ว่า วิตามินมีประโยชน์มหาศาลต่อสุขภาพ แต่สำหรับคนที่ชอบดื่มน้ำส้มเป็นประจำ ด้วยความเชื่อว่า จะทำให้ได้วิตามินซีที่เพียงพอนั้น คงจะต้องมาชี้แจงกันใหม่ว่า อันที่จริง อาหารที่มีวิตามินซีสูงนั้น ไม่ใช่น้ำส้ม แต่เป็นผักใบเขียว ที่ไม่ได้ผ่านความร้อนสูง เพราะความร้อนจะทำลายวิตามินซี ดังนั้น ถ้าอยากได้วิตามินซีสูง ก็คงต้องทานผักชีโรยหน้ากันทุกวัน (เพราะไม่มีใครทานผักชีที่ต้มสุกเป็นจับฉ่าย) นอกจากนั้น ผักบางชนิดที่มีเปลือกแข็งก็จะทนความร้อนได้ดี และยังคงมีวิตามินซีสูงหลังการประกอบอาหาร เช่น บร๊อคโคลี่หรือผักคะน้า อาหารไทยที่มีวิตามินซีสูง ก็คงเป็นอาหารจำพวกยำที่ใส่ผักสด เพราะจะมีวิตามินซีเสริมจากผัก และจากน้ำมะนาว แต่สำหรับคนที่ไม่ชอบทานผักสด และคิดว่า การดื่มน้ำส้มอยู่เป็นประจำจะช่วยให้ได้วิตามินซีอย่างเพียงพอ ก็อยากจะขอชี้แจงว่า น้ำส้มสำเร็จรูป ที่ไม่ใช่น้ำส้มคั้นสด จะผ่านกระบวนการพาสเจอร์ไรซ์ นั่นคือการผ่านความร้อนที่ทำลายวิตามินซีไปแล้ว นอกจากนั้น ในน้ำส้มสำเร็จรูปบางชนิด จะมีปริมาณน้ำส้มอยู่เพียง 20% ที่เหลือเป็นน้ำเชื่อมที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ คนที่คิดจะดื่มส้มเป็นประจำเพื่อให้ได้วิตามินซี 1000 มิลลิกรัม ต่อวัน ก็จะต้องดื่มในจำนวนมหาศาล จนทำให้ได้น้ำตาลที่เป็นโทษเข้าไปเป็นจำนวนมาก ส่งผลให้อ้วน และมีไขมันเกาะตับได้ จึงอยากจะแนะนำว่า อยากจะทานวิตามินซีเสริมกันทั้งที่ เลือกซื้อทานวิตามินซีเป็นเม็ด น่าจะเหมาะสมกว่า

เวลาเลือกซื้อวิตามินซี ขอแนะนำให้ดูฉลากข้างขวด เพราะวิตามินซีที่ดี จะไม่ได้มีแต่เพียงกรดแอสคอร์บิคเท่านั้น แต่ควรมีการผสมเกลือแอสคอร์เบต เช่น แคลเซียม แอสคอร์เบต เอาไว้ด้วย เพราะจะช่วยป้องกันผลข้างเคียงของระบบทางเดินอาหาร ซึ่งเกิดจากกรดแอสคอร์บิค และยังช่วยเสริมแคลเซียมให้กับร่างกาย วิตามินซีที่ดี ควรจะต้องมีส่วนผสมของวิตามินซีจากธรรมชาติ ซึ่งจะอยู่ในรูปที่ร่างกายนำไปใช้ได้อย่างปลอดภัย และมีประสิทธิภาพ เสมือนกับการได้รับวิตามินซีจากอาหาร ตัวอย่างเช่น มีการใส่สารสกัดจากผลไม้ที่มีชื่อว่า acerola และ rose hip ซึ่งผลไม้ทั้งสอง ถือเป็นผลไม้ที่มีความเข้มข้นของวิตามินซีสูงมาก (สูงกว่าส้ม 10-20 เท่า) นอกจากนั้น การใช้วิตามินที่สกัดจากธรรมชาติ จะช่วยให้ร่างกายได้สารต้านอนุมูลอิสระ ที่เรียกว่า flavonoids เช่น hesperetin และ rutin อีกด้วย งานวิจัยพบว่า การรับประทานอาหารทีมีสาร flavonoids สูง จะช่วยเพิ่มไนตริค ออกไซด์ และลดปัญหาของ erectile dysfuntion  ได้

ผู้เขียน เป็นคนที่ทานวิตามินซีเสริมเป็นประจำ เพราะรู้ดีว่า ถึงแม้ตนเองจะพยายามเลือกทานอาหารที่ดีต่อสุขภาพ แต่ก็เป็นการยากที่จะหาผักสดใบเขียว หรือส้มสดมาทานเพื่อให้ได้วิตามินซีครบถ้วนได้ทุกวัน การทานวิตามินซีเสริม จึงน่าจะเป็นตัวเลือกที่ดีและสะดวกกว่า อย่างไรก็ตาม อยากจะแนะนำหลักในการทานวิตามินซีเสริมว่า วิตามินซีชนิดเม็ดที่มีขายอยู่ในปัจจุบัน จะมีขนาด 500 และ 1000 มิลลิกรัม ซึ่งแนะนำให้ทานชนิด 1000 มก. ก่อน แต่สำหรับคนที่ทานวิตามินซีขนาด 1000 มก. แล้ว รู้สึกปวดท้อง หรือท้องเสีย สามารถเลี่ยงมาใช้วิตามินซีชนิดออกฤทธิ์ช้า ๆ (sustained released) เช่น Buffered C ขนาด 500  มก. ได้ การทานวิตามินซี ควรจะทานพร้อมอาหาร หรือหลังอาหาร เพื่อป้องกันอาการระคายเคืองต่อกระเพาะ และหลังทานวิตามินจะต้องดื่มน้ำตามมาก ๆ เพราะวิตามินซีในขนาดสูงนี้ เมื่อจับกับอนุมูลอิสระและสารพิษแล้ว ตัวมันเองจะกลายเป็นพิษเสียเอง (pro-oxidant effect) จึงจำเป็นที่จะต้องดื่มน้ำตามให้มาก ๆ เพื่อจะได้กำจัดสารพิษที่วิตามินซีจับอยู่ รวมทั้งวิตามินที่เสื่อมสภาพออกไปกับปัสสาวะ ไม่แนะนำให้ทานวิตามินซีเกิน 1000 มิลลิกรัมต่อวัน ติดต่อกันเป็นเวลานาน ๆ และไม่ควรทานวิตามินซีก่อนนอน เพราะเป็นช่วงเวลาที่ร่างกายขาดน้ำ มีรายงานถึงการเกิดนิ่วออกซาเลตในคนไข้ไตวาย ที่มีปัสสาวะออกน้อยและได้รับวิตามินซีในขนาดสูงต่อเนื่อง นอกจากนั้น ยังมีคนไข้ที่รับประทานวิตามินซีวันละ 3000  มิลลิกรัมต่อเนื่องเป็นเวลานาน และกลายเป็นนิ่วในไต ซึ่งก็รักษาได้ภายหลังที่หยุดวิตามินซี แต่โดยทั่วไปแล้ว การรับประทานวิตามินซีในขนาด และวิธีการที่ถูกต้อง จะไม่มีโทษใด ๆ

เมื่ออ่านมาถึงตรงนี้ ก็คงจะได้คำตอบกันแล้วว่า จะเป็นนางเอก พระเอก นางรอง หรือ ดาวร้าย ก็ควรทานวิตามินซีเสริมกันทุกคน แต่ควรทานเป็นวิตามินซีในรูปเม็ด ไม่ใช่ทานในรูปของน้ำส้ม เพราะในน้ำส้ม จะมีน้ำตาลสูง หากจะดื่มให้ได้ปริมาณวิตามินซีที่เพียงพอ ก็คงจะเป็นโรคอ้วนตามมา ดังนั้น ถ้าใครถามผู้เขียนว่า ทำไมนางเอกชอบดื่มน้ำส้ม คำตอบก็คือ อันที่จริงแล้ว นางเอกไม่ควรดื่มน้ำส้ม เพราะ นางเอกไม่ควรอ้วน

เครดิต  ดร. นพ. พัฒนา  เต็งอำนวย

เอกสารอ้างอิง

1.       Anderson R. et al. The effects of increasing weekly doses of ascorbate on certain cellular and humoral immune functions in normal volunteers. Am. J. Clin. Nutr. 1980; 33: 71-76.

2.       Ashor AW. et al. Effect of vitamin C on endothelial function in health and disease: a systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. Atherosclerosis 2014; 235: 9-20.

3.       Cassidy A. et al. Dietary flavonoid intake and incidence of erectile dysfunction. Am. J. Clin. Nutr. January 13, 2016.

4.       Gattuso G. et al. Flavonoid composition of citrus juices. Molecules 2007; 12: 1641-1673.

5.       Lynch SM. et al. Ascorbic acid and atherosclerotic cardiovascular disease. Subcell. Biochem. 1996; 25: 331-367.

6.       Murad S. et al. Regulation of collagen synthesis by ascorbic acid. Proc. Natl. Acad. Sci. USA 1981; 78:2879-2882.

7.       Shaban El-Neweshy M. And Said El-Sayed Y. Influence of vitamin C supplementation on lead-induced histopathological alterations in male rats. Exp. Toxicol. Pathol. 2011; 63: 221-227.

8.       Soad SA. et al. Antioxidants protect against increased risk of atherosclerosis induced by exposure to cigarette smoke: histological and biochemical study. Saudi J Biol. Sci. 2012; 19: 291-301.